Gleðilega þjóðhátíð!
Í tilefni af þjóðhátíðardegi Íslendinga 2020 er vert að gefa gaum konunni á bak við Jón Sigurðsson. Hún hét Ingibjörg Einarsdóttir (1804-1879). Hún var höfðingi mikill sem gaf íslensku þjóðinni allar eigur þeirra hjóna á banabeði. Ekki er margt ritað um íslenskar konur á 19. öld og því er fengur að bók um hana sem út kom 2012 eftir Margréti Gunnarsdóttur. Í bókinni kemur m.a. fram að til er ágætis ljósmynd af Ingibjörgu sem sjaldan er notuð, hvernig skyldi standa á því?
Þolinmóð festarmær
Ingibjörg er þekktust í hlutverki hinnar þolinmóðu festarmeyjar sem lengi beið þess að verða lögleg eiginkona þjóðhetjunnar Jóns Sigurðssonar (1811-1879). Í bók Margrétar er rakin ævisaga Ingibjargar samkvæmt brotakenndum heimildum á borð við aldarfarslýsingar, bréf, bókhaldsreikninga og minnisnótur. Þessar heimildir eru merkar fyrir sinn hatt og segja slitrótta sögu sem Margrét tengir saman á sannfærandi og skemmtilegan hátt.
Bréfin brennd
Líklegt verður að teljast að þau Ingibjörg og Jón hafi skrifast á árin 12 sem þau voru trúlofuð en engin bréf milli þeirra hafa varðveist. Ætla má að þau hafi fargað þeim, líklega brennt þau og er það mikill skaði. Það hefði verið gaman að hnýsast í einkamál þeirra og svo sannarlega hefði það skerpt mynd þeirra beggja í huga þjóðarinnar. Er hér komin hugmynd að verðugu verkefni fyrir gott skáld, að skrifa eldheit ástarbréf í anda Jóns og Ingibjargar.
Týndir eiginmenn
Stórskemmtilegt er að lesa um borgaralegt hvunndagslíf og neysluvenjur Ingibjargar og þeirra hjóna í Kaupmannahöfn 19. aldar. Matarboð, jólahald, fatakaup, heimsóknir, ferðalög, og ekki síst allar útréttingarnar sem hún og Jón stóðu í fyrir vini og vandalausa á Íslandi, allt frá því að kaupa tölur og tvinna, velja kaffistell og borðstofusett, upp í að hjúkra sjúklingum, fóstra börn og leita að týndum eiginmönnum.
Unglega Ingibjörg og Jón grái
Merkilegast við bók Margrétar er að í henni er bókstaflega dregin upp önnur mynd af Ingibjörgu en sú sem við erum vön að sjá. Margrét skoðar ljósmyndir sem teknar voru af henni en til er mynd þar sem Ingibjörg er bæði yngri og fallegri en á myndinni sem jafnan er birt af henni, þar sem hún niðurdregin og kerlingarleg. Af hverju er sú mynd oftast notuð með mynd af Jóni, unglegum og dökkum á brún og brá? Tengist það rómantíseringunni á Jóni, að hann hafi átt herfu fyrir konu sem hann neyddist til að giftast, eins konar Árni Magnússon / Arne Arnæus-syndróm? Í ljós kemur að góð mynd af Ingibjörgu er tekin á sama tíma og myndin af Jóni en þá er hann orðinn gráhærður (bls. 238) sem hefur ekki komið eins vel út fyrir hann. Sú mynd af henni prýðir bókarkápuna.
Reyndin er sú að mati Margrétar að þau Jón voru hin lukkulegustu hjón og jafnræði með þeim í flestu eða þau bættu hvort annað upp. Ingibjörg hefur verið ákveðin og skapheit kona, bóngóð og gestrisin, með hlýtt hjarta sem sló fyrir Jón og föðurlandið alla tíð.
Gjöf Ingibjargar til þjóðarinnar
Átakanleg er lýsing í bókinni af andláti þeirra hjóna en eftir að Jón dó reis Ingibjörg ekki úr rekkju og lést 9 dögum síðar. Hennar síðasta verk var að gera erfðaskrá þar sem hún gaf íslensku þjóðinni muni og eignir þeirra hjóna og óskaði jafnframt eftir því að hvíla við hlið Jóns í íslenskri mold, dygg og trú allt til dauðans.
Greinin birtist fyrst í Kvennablaðinu, 18. febrúar 2014