SÖNGUR HÖFNUÐU KONUNNAR OG KVENNASLAGUR
Inúítar kallast þjóðflokkar frumbyggja sem búa á norðurhjara veraldar; á Grænlandi, í Kanada, Alaska og Rússlandi. Inúítar teljast vera ríflega 160.000 talsins. Þeir eiga það sammerkt að deila sömu menningu og tala sömu tungu en mállýskur eru þó nokkrar á meðal Inúíta þar sem þeir eru mjög dreifðir um stór landsvæði.
Inúítar voru miklir veiðimenn. Þeir ferðuðust um ísinn á hundasleðum, veiddu í gegnum vakir og sigldu um á kajökum og svonefndum konubátum sem voru stærri bátar úr skinni og hvalbeini. Þeir stunduðu veiðar á hreindýrum, rostungum, fiskum, selum og hvölum. Samskipti við Evrópumenn hafa breytt mjög lifnaðarháttum Inúíta en enn stunda þeir veiðar á selum, hreindýrum og fiski. (Inuit people, 2023)
Inúítar hafa löngum skemmt sér við sönghátíðir og kanadískir ættflokkar iðkuðu enn þessar heiðnu hátíðir þegar mannfræðingurinn Rasmussen (1879-1933) heimsótti þá. Þá er gjarnan einn forsöngvari með volduga trommu og þegar hann er kominn nokkuð áleiðis með textann kemur kórinn inn. Að því búnu sameinast orð, tónar og dans.
Flestir söngvar eru veiðikvæði en einnig skemmta Inúítar sér við níðkvæði sem eru nokkuð merkileg; þar er gert út um ágreiningsefni tveggja manna eða kvenna og hefur sá sigur sem best tekst að niðurlægja og hæða mótherjann. Þessi viðureign fer fram með viðhöfn þangað sem fjöldi fólks mætir prúðbúið og skipar sér í fylkingar. Sumir ættflokkar Inúíta flétta hnefaleika inn í þetta söngat eða skalla hvor annan á meðan á því stendur. Að atinu loknu er misklíðin álitin löngu gleymd, mótherjar verða bestu vinir og skiptast jafnvel á konum! (Rasmussen, 2022)
Það hefur ekki verið mikið þýtt af verkum Inúíta yfir á íslensku og enn minna eftir konur. Úrval ljóða í þýðingu Einars Braga, sem nefnist Sumar í fjörðum (1978), geymir t.d. ekki eina einustu konu. Í öðru úrvali, Söngvum norðursins (2022) eru nokkrar nafngreindar konur en fyrrnefndur Rasmussen tók úrvalið saman, og er vísað í eftirmála hans hér fyrir ofan. Björn Ingvarsson þýddi,
Hér fara á eftir tvö kvæði úr Söngvum norðursins. Annars vegar „Söngur höfnuðu konunnar“ eftir Kibkárjuk sem tilheyrir hreindýrafólkinu Barren Grounds í Kanada. Hins vegar er birtur „Kvennaslagur“ sem er níðkvæði frá Suður Upernivik á Vestur-Grænlandi. Höfundur er að vísu ókunnur en kvæðið er kynnt með þeim orðum að þetta sé söngat tveggja kvenna: „Níðvísur frá söngati milli Paninguaq (Datterlil) og frænku hennar Sapangajagdleq (Perlan).“ (Rasmussen, 2022)
Söngat sem þetta er skemmtileg og sérkennileg hefð og því gaman að láta fylgja hér brot, í von um að þarna yrki í raun konur sem þó er óvíst því undir lokin hefur karl upp raust sína og á síðasta orðið (auðvitað). Öðrum níðvísum eftir konur er þó ekki til að dreifa því flestar eru þær kenndar við karlmenn og/eða ljóðmælendur skarta jafnan karlkyninu.
Söngur höfnuðu konunnar
Svona heldur þetta áfram um hríð og þær frænkur láta ýmis níðorð falla hvor um aðra þar til maður Perlunnar hleypur skyndilega fram á sviðið og hrifsar af þeim orðið.
Þetta söngat minnir á annars konar einvígi en Inúíta-konur eru m.a. þekktar fyrir barkasöng sinn. Þá takast þær á, ævinlega tvær konur, stilla sér upp gegnt hvor annarri og gefa frá sér hin ýmsu hljóð þar til önnur þeirra gefst upp. Hér má sjá skemmtilegt dæmi um slíkt einvígi í fallegri náttúru Kanada.
Heimildaskrá