SKÁLD.IS

LJÓÐ SEM LÍKNA. Stökkbrigði

Hanna Óladóttir. Stökkbrigði. Reykjavík: Mál og menning 2019, 42 bls.

 

Sennilega er ekki til sárari reynsla en að missa börn sín, ekki síst ef þau eru rétt að hefja lofandi lífsferil. Slík reynsla býr að baki fyrstu ljóðabókar Hönnu Óladóttur, Stökkbrigði, sem upplifði slíkan heimsendi, ekki aðeins einu sinni heldur tvisvar, eins og ort er um í ljóði sem ber titilinn:

Endalok

Við þúsaldarlok

Titill ljóðabókarinnar vísar til meins, sem lýst er í ljóði sem ber sömu yfirskrift:

Stökkbrigði

 

Í innsta kjarna

leynist

mein

sem aldrei framar

verður leyst úr læðingi

Enginn getur erft það

Stökkbrigði skiptist í tvo hluta sem samtals geyma 30 ljóð. Fremst stendur ljóð sem myndar nokkurs konar aðfaraorð að því sem á eftir kemur og kallast „Ljóðmóðir“. Orðið vísar auðvitað til orðsins „ljósmóðir“ og miðlar þeirri hugsun hvernig skáldskapurinn getur verið farvegur og hjálp fyrir annars ólýsanlegar tilfinningar og sorg, hjálpað þeim í heiminn í formi ljóðmáls:

 

Ljóðmóðir góða

skáldalindin tæra

margræð

óræð

draumræð

leyfðu mér að hvíla

í fanginu þínu hlýja

hlusta

skynja

finna

Lesandi fylgist með hinni sáru reynslu ljóðverunnar í nokkurs konar tímaröð, ort er um barnadauða sem „orð úr fortíðinni / eins og torfbæir og roðskór“, hefur öllu heilli minnkað til muna á undanfarinni öld, en: „Það eru þessi 0,4%“ sem enn þarf að horfast í augu við. Þrjú ljóð bókarinnar bera yfirskriftina „Fæðing“ með mismunandi númerum I, II og III. Í „Fæðing III: Sængurgjöf“ bíður ljóðmælandi eftir börnum þótt hún þurfi ekki að þola hríðir og ber ekki ör þótt keisaraskurður komi við sögu, í síðustu línu ljóðsins segir: „Sælla er að þiggja en gefa“ og má ætla að hér sé ort um það að eignast börn að gjöf, með ættleiðingu. Í kjölfarið kemur ljóð um hamingjuna sem á sér þó skuggahlið:

 

Hamingja

 

Við horfum á þau

tvo litla glókolla

tvö lítil hjörtu sem slá í takt

í bjargarleysi þeirra

felst björgun okkar

í kærleikanum

í lífinu

og við reyndum

að halda óttanum

í skefjum

 

Í upphafi annars hluta ljóðabókarinnar setur ljóðveran fram óskalista og á honum eru: „kærleikur / bjartsýni / hugrekki / yfirvegun /sátt“. Af ljóðunum sem eftir fylgja verður þó ljóst að baráttunni er ekki lokið sorgin og þungbærar hugsanir eru fylgifiskar sem erfitt er að stjórna. Í tveimur mögnuðum ljóðum, „Grimmd“ og „Stund sannleikans“ lýsir ljóðmælandinn hver erfiðasti andstæðingurinn getur verið:

 

Grimmd

 

Gagnrýnin dynur á mér

vantrúin á getu mína

niðrandi athugasemdirnar

Ég er

blóðrisa

undan svipuhöggunum

Hugurinn fyllist vonleysi

svartnættið hvolfist yfir

engin lausn í sjónmáli

uns

ég legg frá mér svipuna

 

Stund sannleikans

 

Eftir skylmingar

liðinna ára

er komið að

lokauppgjörinu

Ég hef króað mótherjann af

hann lætur sverðið falla

og biðst vægðar

Um leið og hann reynir

að taka grímuna niður

keyri ég sverðið 

djúpt í hjarta hans

Undrandi

finn ég

skerandi

sársauka

í eigin brjósti

 

Síðustu ljóð bókarinnar bera vitni um einhvers konar sátt, ekki síst sátt ljóðverunnar við sjálfa sig. Í lokalínum síðasta ljóðsins segir: „Ég geng inn í gleðina / kærleikann / kraftinn“ og lesandinn fagnar því að atriðin á óskalistanum sem nefndur var áður virðast hafa komið til skáldsins.

Stökkbrigði er áhrifarík ljóðabók þar sem lýst er löngu bataferli í kjölfar reynslu sem líklega er ólýsanleg nema í gegnum skáldskapinn. Svo mögnuð getur ljóðlistin verið.