SKÁLD.IS

BRÁTT VERÐUR ALLT BJART. Gangan langa

Norma Samúelsdóttir. Gangan langa og 62 aðrar. Reykjavík: Höfundur 1990.

Ritdómur eftir Sigríði Albertsdóttur

(Birtist áður í DV, 19. janúar 1992)

Gangan langa er þriðja ljóðabók Normu Samúelsdóttur en áður sendi hún frá sér skáldsöguna Næst síðasti dagur ársins (1978), og ljóðabækurnar, Tréð fyrir utan gluggann minn (1982) og Marblettir í regnbogans litum (1987).

Í Göngunni löngu er að finna 63 ljóð sem öll fjalla um síðustu daga gamallar konu sem skynjar að lífi hennar er brátt lokið:

 

 

jökullinn heilsar

henni og sumrinu

gengur enn haltrandi

horfir miðnæturbirtuna

gegnum glært glerbrot

ein í fjóru

gangan langa

senn á enda

gangan

senn

á

enda

 

(Gangan langa)

Ljóðin eru öll kennd við göngu, heita "Fyrsta gönguferð", "Önnur gönguferð", "Þriðja gönguferð", "Tuttugasta ferð með gangastúlku", o.s.frv., og hver ganga mjakar konunni nær dauðanum. Hún færist frá einu sviði til annars, eilíflega hrædd um að misstíga sig, alltaf hrædd um að komast ekki heim. Hugsanir hennar eru eins og litlir flögrandi fuglar, staldra stutt við á hverjum stað þar sem hún ráfar um göturnar og hugleiðir líf sitt og tilveru. Hugurinn reikar til og frá, dvelur um stund á sjúkrahúsi eða í kirkju eða við löngu horfna daga þegar návist hennar hafði eitthvað að segja. Hún þráir þetta undursamlega líf sem hún eitt sinn tók þátt í af lífi og sál, skynjar fremur en finnur aö hún er ennþá til og langar að vera. Tilfinningarnar eru sveiflukenndar og breytast frá einu ljóði til annars. Stundum er konan glöð og finnst lífið vera eins og lítið fallegt ljóð en fyrr en varir fyllist hún trega og óþoli. Af fullum þunga hvolfist yfir hana sú vissa að áhyggjuleysi og heilbrigði æskunnar er að baki:

Eins og lítil lömb

hlaupa þau

úr skólastofunni

hoppa og skoppa

og kasta

einum

tveimur

snjókúlum

ó frelsi

ó frelsi

hækjurnar

stara

láréttar

og bíða

Mikið

er

leiðinlegt

að

ganga

ekki

heil

og

finna

til

Asnalegt

vitlaust

asnalega vitlaust

og hún horfir

annars hugar

framhjá

samverumönnum

sínum

æ hvers vegna

 

(Þrítugasta ferð með hlaupandi skólabörnum)

Stíllinn á ljóðabók Normu Samúelsdóttur er einfaldur og tilgerðarlaus og gjarnan má heimfæra uppsetningu ljóðanna beint upp á hugarástand konunnar sem er brotakennt, fjarlægt og hreint ekki átakalaust. Í myndmálinu býr óskin um frelsi, líf án fjötra. Hækjan er tákn sjúkleika og elli og aftrar konunni frá því að gera það sem hún þráir heitast, að hlaup um,klífa fjöll, gera þaö sem hún hefur ekki enn fengið að gera, vera frjáls. Konan fylgist angurvær með flugi fuglsins um himininn þar sem hún situr alein við hafið og kemst hvergi. Hún er fangi löngunar sinnar líkt og flugan sem gengur upp og niður rúðuna og vill út í vorið sem er svo ótrúlega stutt.Á einlægan hátt er í Göngunni löngu fjallað um vandamál ellinnar, sársaukann sem gjarnan fylgir því að vera ekki lengur „fullkominn" þátttakandi í lífinu, veikindi, einmanaleika og óttann við dauðann sem oft felur samt í sér vonina um nýtt og betra líf:

Horfir

enn

gimsteinana

á himni

Brátt verður

allt

bjart

Og

hún

á

förum

 

(Sextugasta og fyrsta ganga án hækju)

Ritdómurinn  birtist fyrst í DV, laugardaginn 19. janúar 1991